Festiwal Animacji w Annecy 2024

Tegoroczny 48 międzynarodowy festiwal animacji w Annecy pokazał ogromną różnorodność produkcji filmowych. Edycja 2024 pobiła wszelkie rekordy: 17,4 tys. akredytowanych, 125 tys. (!) zgłoszeń ze 103 krajów. Gościem specjalnym w tym roku była Portugalia. Trendy, które można było zaobserwować dotykały aktualnych wydarzeń współczesnego świata. Widać je było w tematach poruszanych w filmach studenckich, które zawsze pokazują w jaką stronę rozwija się animacja. Z roku na rok coraz bardziej widocznym trendem jest nacisk na pochodzenie geograficzne filmów przez co animacje stają się bardzo zróżnicowane. W szczególności widać to było w przypadku krótkich animacji niezależnych realizowanych przez artystów z całego świata.

Polskę w tej edycji festiwalu reprezentowały “Kapral Wojtek” (koprodukcja polsko-brytyjska, konkurs filmów telewizyjnych), “Portret konia” mistrza Witolda Giersza, Izabela Plucińska z filmem stop-motion “Joko” (konkurs filmów krótkich, nagroda za muzykę) oraz “Rock Bottom” w hiszpańsko-polskiej koprodukcji z gdańskiego studia GS Animation. Lalkowy film w koprodukcji łódzkiego studia Momakin, „Lola i pianino hałasów” zdobył Nagrodę Jury sekcji TV, jedną z najbardziej prestiżowych na festiwalu.

“Rock Bottom” w reżyserii Marii Trènor to pierwsza produkcja animowana hiszpańskiego studia Albą Sotorra stworzone we współpracy ze studiem animacji GS. Długometrażowy musical opowiada opartą na faktach historię miłosną. Akcja rozgrywa się w latach 70. XX wieku na hiszpańskiej wyspie Majorka. Animacja 2d i rotoskoping odtwarza estetykę ówczesnej undergroundowej kultury. Wciąga nas w halucynogenne i narkotyczne wizje bohaterów ówczesnej dekady. Dopełnieniem jest muzyka, która dodatkowo wzmacnia efekt narkotykowego transu.

Selekcja filmów krótkometrażowych biorących udział w konkursie to przekrój różnorodności i doskonałej obserwacji współczesnego świata. Portugalia która, była tegorocznym honorowym gościem festiwalu w Annecy, otrzymała Kryształ dla najlepszego filmu krótkometrażowego za film Percebes portugalskich reżyserek Alexandry Ramires i Laury Goncalaves. Film animowany powstał w malarskim formacie 2D, został wyprodukowany przez BAP – Studio Animacji. Jest przykładem największego jak dotąd osiągnięcia Portugalii w kategorii filmów krótkometrażowych o wysokich ambicjach artystycznych.
Twórczynie są absolwentkami the Fine Arts University of Lisbon. Przygodę z animacją rozpoczęły w 2009 roku. Pierwszym ich wspólnym filmem był Aqua Mole (2017). Akcja filmu rozgrywa się w Algarve, gdzie bohaterami są tubylcy trudniący się połowem tytułowych percebes, czyli gatunku skorupiaków. Jest to wyrafinowana malarska animacja, w której przyglądamy się lokalnemu życiu, który toczy się w rytmie związanym z połowem owoców morza. Poprzez ukazanie różnych kontekstów życia w nadmorskich regionie, lepiej rozumiemy lokalną społeczność.
Stolicą percebes jest region Algarve w Portugalii. Są to niecodzienne i efektownie wyglądające skorupiaki przypominające kwiaty, bądź kolorowe pazurki. Ich kolonie można spotkać na klifach i skałach atlantyckiego wybrzeża w Portugalii. Zbiór pąkli kaczenic (polska nazwa skorupiaków) jest trudny i ryzykowny. Trzeba wspinać się prawie pionowych śliskich skałach uważając na wysokie fale. Są zbierane przez nurków, bądź rybaków ze skał podczas odpływu. Film animowany wciąga nas w życie lokalnych mieszkańców poprzez artystyczną wizję malarskich obrazów koherentną z niezwykłą ścieżką dźwiękową.

“Samochód, który wrócił znad morza” w reżyserii Jadwigi Kowalskiej to czarno- biało animacja, rozgrywająca się w Polsce w 1981 roku. Grupa młodych ludzi marzy o tym aby wyjechać za wszelką cenę za granicę. Gdy jednemu z bohaterów udaje się zdobyć samochód-oznakę wolności, wraz z grupą przyjaciół wybierają się nad morze. To, co jest interesujące w filmie to pokazanie rzeczywistości polskiej lat 80-tych XX wieku z perspektywy młodej twórczyni, urodzonej w Szwajcarii córki polskich emigrantów. Z poczuciem humoru, w komiksowej stylistyce pokazuje ponadczasowe dążenie młodych ludzi do lepszego poziomu życia. Brak podstawowych produktów i generalną beznadzieję życia podczas stanu wojennego reżyserka pokazała w sposób wywołujący na sali śmiech wśród światowej publiczności podczas pokazu na festiwalu w Annecy. Grupka przyjaciół, mimo niesprzyjających im warunków i braku pieniędzy, próbuje wydostać się z kraju ogarniętego marazmem i depresją. W tle słyszymy polskie przeboje tamtych czasów, m. in. Marchewkowe Pole, w sytuacji kiedy bohaterowie muszą wydobywać marchewki z pola, by cokolwiek zjeść. Rozpadające się auto głównego bohatera jest metaforą upadku systemu, w którym przyszło żyć rodzicom reżyserki. Kreskówkowe kino drogi, świetnie zanimowane i rozrysowane prostą konturową kreską idealnie współgra z tematem i lekką formą narracji. Film Kowalskiej stał się z miejsca ulubieńcem festiwalowiczów i wyjechał z Alp z Nagrodą Jury.

Ciekawą propozycją okazał się film węgierskiej reżyserki Viktorii Traub „Buty i kopyta”. Inspiracją do powstania animacji był dysfunkcyjny związek w który była uwikłana twórczyni w trakcie pandemii. Jak sama mówi: ”Zbliżające się ograniczenia związane z epidemią prawdopodobnie wpłynęły na moją decyzję, jak spędzić okres kwarantanny: samodzielnie i samotnie lub w związku borykającym się z trudnościami. Porzuciłam dotychczasowe życie, przeprowadzając się do małego mieszkania w piwnicy. W ten sposób wymyśliłam historię Pauli- centaurki, Arnolda – krokodyla i cały antropomorficzny wszechświat, który ich otaczał.”
Film krótkometrażowy powstał przy użyciu ręcznie rysowanej animacji 2d z malowanymi teksturami. Dodatkowe walory plastyczne zostały wzmocnione przez użycie niestandardowych pędzli, które zapewniły naturalne i realistyczne wrażenie wizualne.
Surrealistyczna historia filmu opiera się na odkrywaniu i poznawaniu hybrydowego świata zwierząt i ludzi. W animacji przeplatają się instynkty zwierzęcia z osobowością człowieka. Reżyserka poprzez te zderzenie chciała przedstawić swoją głęboko osobistą historię.
“Najprzyjemniejszym aspektem było odkrywanie logiki i struktury hybrydowego świata zwierząt i ludzi. Ta kraina służy nie tylko jako tło dla historii miłosnej, ale również jako groteskowy wszechświat pełen opowieści. Wybrałam jedną narrację do przekazania, podkreślając spójność i autentyczność scenariusza, które są zawsze dla mnie ważne.” Twórczyni poprzez zestawienie instynktu zwierzęcia z osobowością człowieka udało się pokazać bardzo osobistą narrację.

Kolejny interesujący film krótkometrażowy pokazywany w Annecy to “Preoperational Model” w reżyserii Phillipa Ullmana.
Antropomorficzni bohaterowie wędrują po dziwnych światach w poszukiwaniu odpowiedzi na egzystencjalne problemy. Jak twierdzi artysta, jego film krótkometrażowy został zainspirowany psychologią dziecka, odgrywaniem ról i logicznym myśleniem.
Tytuł filmu pochodzi od terminu “etap przedoperacyjny”, czyli etap rozwoju poznawczego, w którym dzieci myślą na poziomie symbolicznym, ale nie posługują się jeszcze logiką. Cytując reżysera – “Na tym etapie granice między tym, czym coś jest, a tym, czym nie jest, a także indywidualizacja osobista nie są w pełni ukształtowane, a dziecko często odgrywa role, aby zrozumieć otoczenie.”
Animacja została wykonana w technologii motion-capture i programie blender. Film Phillipa Ullmana, który jest z wykształcenia artystą wizualnym jest projektem konceptualnym. Udało mu się wciągnąć widza w pewien artystyczno-psychologiczny performance, przy jednoczesnym zachowaniu tajemniczości, napięcia i emocji przez czas trwania całego filmu. Animacja skłania odbiorcę do refleksji nad empatią. Reżyser tworząc lalki oscylujące wizualnie pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem, próbuje zdestabilizować zdolność widza do umiejscowienia bohaterów i nawiązania z nimi relacji.

„Piękni mężczyźni” reż. Nicolas Keppens opowiada o trzech łysych braciach, którzy lecą do Turcji, żeby poddać się przeszczepowi włosów. Co ciekawe, jest to pokazanie szerszej publiczności faktu, że nie tylko kobiety poddają się zabiegom upiększania. W dzisiejszej kulturze wszyscy dążą do perfekcyjnego wyglądu, który ma im zapewnić sukces i życiowe powodzenia. Jednak jest to tylko uluda nie przynoszaca wymarzonego szczescia. Reżyser na pomysł animacji wpadł przypadkiem będąc na wyjeździe służbowym w Stambule. Twórca w wywiadzie, który udzielił festiwalowej publiczności w Annecy mówił o bohaterach filmu którzy są ludzcy, wzruszający i niepewni siebie. ’’Mam nadzieję, że widzowie przeżyją z nimi chwile, tak jak my przeżywamy chwile z naszymi przyjaciolmi, ktorzy dziela sie z nami okruchami życia’’. Reżyser inspirował się w pracy niezależnymi twórcami animacji, jak Kirsten Lepore, Flora Anna Buda, Hugo Covarrubias i Joseph Bennett.

Za rok gościem specjalnym będą Węgry, przeżywające obecnie swoją złotą erę w dziedzinie artystycznego filmu animowanego.

Anna Matuszewska
Aleksander Matuszewski